تولید قند از نیشکر مراحل متفاوتی نسبت به چغندرقند دارد، زیرا مواد اولیه و ساختار نیشکر متفاوت است. در اینجا مراحل تولید قند از نیشکر به تفصیل توضیح داده می‌شود:
1. برداشت نیشکر
- نیشکر از مزارع با ماشین‌آلات یا به‌صورت دستی برداشت می‌شود.
- برگ‌ها و زوائد گیاه جدا شده و ساقه‌های نیشکر به کارخانه منتقل می‌شوند.
- کیفیت نیشکر (میزان قند، رطوبت و ناخالصی‌ها) پیش از ورود به فرآیند بررسی می‌شود.
2. خرد کردن و آسیاب کردن نیشکر
- نیشکرها وارد دستگاه‌های خردکن می‌شوند و به قطعات کوچک تقسیم می‌شوند.
- قطعات خردشده به آسیاب‌های غلتکی منتقل می‌شوند.
- در آسیاب‌ها، نیشکر تحت فشار قرار گرفته و شیره خام (آب نیشکر) استخراج می‌شود.
- فیبر باقی‌مانده (بگاس) جدا شده و به عنوان سوخت یا خوراک دام استفاده می‌شود.
3. تصفیه شیره خام
الف) افزودن مواد شیمیایی
- به شیره خام آهک یا ترکیبات شیمیایی دیگر اضافه می‌شود تا ناخالصی‌ها جدا شوند.
ب) گرم کردن شیره
- شیره خام گرم می‌شود تا ترکیبات غیر محلول ته‌نشین شوند.
ج) ته‌نشینی و صاف کردن
- شیره در مخازن ته‌نشینی قرار گرفته و سپس فیلتر می‌شود.
- شیره تصفیه‌شده برای فرآیند بعدی آماده می‌شود.
4. تغلیظ شیره (تبخیر)
- شیره تصفیه‌شده وارد دستگاه‌های تبخیر می‌شود.
- تحت شرایط خلأ و حرارت، آب موجود در شیره تبخیر شده و شیره غلیظ تولید می‌شود.
- شیره غلیظ حاوی 60 تا 70 درصد قند است.
5. کریستالیزاسیون
- شیره غلیظ وارد دستگاه‌های کریستالیزاسیون می‌شود.
- با سرد شدن و هم‌زدن، قند موجود در شیره به شکل کریستال درمی‌آید.
- مایع باقی‌مانده که به آن ملاس گفته می‌شود، جدا می‌شود.
- ملاس معمولاً برای تولید الکل یا خوراک دام استفاده می‌شود.
6. جداسازی کریستال‌ها (سانتریفیوژ)
- مخلوط کریستال‌های قند و ملاس به دستگاه‌های سانتریفیوژ منتقل می‌شود.
- این دستگاه با چرخش سریع، ملاس را جدا کرده و کریستال‌های خالص قند را باقی می‌گذارد.
7. خشک کردن قند
- کریستال‌های قند مرطوب وارد دستگاه‌های خشک‌کن می‌شوند.
- جریان هوای گرم رطوبت قندها را از بین می‌برد و قند خشک آماده بسته‌بندی می‌شود.
8. بسته‌بندی و توزیع
- قند خشک‌شده در بسته‌بندی‌های مختلف عرضه می‌شود:
- شکر سفید یا قهوه‌ای (بسته به فرآیند تصفیه).
- قند حبه یا محصولات دیگر.
محصولات جانبی تولید قند از نیشکر
- ملاس: مایع قهوه‌ای‌رنگ که در تولید الکل، سرکه، خوراک دام و شیرین‌کننده‌های طبیعی استفاده می‌شود.
- بگاس (تفاله نیشکر): به عنوان سوخت زیستی، تولید کاغذ و محصولات ساختمانی.
- کربنات کلسیم: رسوبات حاصل از تصفیه شیره، که در صنایع مختلف استفاده می‌شود.
تفاوت تولید قند از نیشکر و چغندرقند:
- نیشکر معمولاً قند بیشتری نسبت به چغندر دارد.
- تفاله نیشکر (بگاس) ارزش اقتصادی بالایی دارد و به عنوان سوخت برای تولید انرژی استفاده می‌شود.
- فرآیند استخراج شیره در نیشکر ساده‌تر از چغندرقند است، زیرا ساختار سلولی نیشکر نیاز به دیفوزیون ندارد.
