- ملاس: برای تولید الکل، اسید سیتریک یا خوراک دام.
- تفاله چغندرقند: به عنوان خوراک دام یا مواد اولیه کاغذسازی استفاده می‌شود.
- رسوبات آهکی: در صنایع ساختمانی کاربرد دارند.
1- ملاس یک محصول فرعی از فرآیند تولید شکر است که در طی مراحل مختلف استخراج شکر از نیشکر یا چغندر قند به دست می‌آید. این ماده با ویسکوزیته بالا، رنگ قهوه‌ای تیره، و طعم شیرین، حاوی مقدار زیادی قندهای ساده (مانند ساکاروز) و همچنین مواد معدنی و ویتامین‌ها است. در ادامه به بررسی ماهیت ملاس و کاربردهای آن پرداخته می‌شود.
ماهیت ملاس
- ترکیبات اصلی:
- حدود 50% ساکاروز.
- 15–20% آب.
- مواد معدنی مانند کلسیم، پتاسیم، منیزیم، و آهن.
- ویتامین‌هایی مانند نیاسین و ویتامین‌های گروه B.
- آنتی‌اکسیدان‌ها و اسیدهای آمینه.
- منابع تولید:
- ملاس نیشکر: از ساقه نیشکر به دست می‌آید و معمولاً در مناطق گرمسیری مانند برزیل، هند، و تایلند تولید می‌شود.
- ملاس چغندر قند: از ریشه چغندر قند استخراج می‌شود و عمدتاً در اروپا تولید می‌شود.
کاربردهای ملاس
1. صنعت غذایی
- استخراج رنگ کاراملی:
- از ملاس به عنوان منبع طبیعی رنگ در نوشیدنی‌ها، شیرینی‌ها، و سایر مواد غذایی استفاده می‌شود.
- رنگ‌های کاراملی به دلیل غیرسرطانی بودن، جایگزین رنگ‌های شیمیایی مجاز شده‌اند.
- تولید نان:
- اضافه کردن ملاس به آرد نان باعث افزایش مواد معدنی و ویتامین‌ها و بهبود طعم می‌شود.
- شیرین‌کننده طبیعی:
- ملاس به عنوان شیرین‌کننده در تولید کیک‌ها و دسرهای خاص استفاده می‌شود.
2. صنعت دام و طیور
- خوراک دام:
- منبع ارزان انرژی و مواد معدنی برای دام‌ها.
- افزودن ملاس به جیره غذایی دام‌ها باعث خوش‌خوراکی بیشتر و بهبود مصرف خوراک می‌شود.
- سیلاژ:
- به‌عنوان افزودنی برای بهبود تخمیر سیلاژ و افزایش مواد خشک و اسید لاکتیک استفاده می‌شود.
3. تولید محصولات صنعتی و دارویی
- تولید الکل و مخمر:
- ملاس به‌عنوان ماده اولیه در تولید اتانول، الکل‌های صنعتی، و مخمر استفاده می‌شود.
- صنعت دارویی:
- در تولید مکمل‌های غذایی و برخی داروها کاربرد دارد.
4. کشاورزی
- کود طبیعی:
- از ملاس در برخی کشورها به‌عنوان کود برای افزایش حاصلخیزی خاک استفاده می‌شود.
5. صنعت تخمیر
- در تولید اسید سیتریک و سایر محصولات تخمیری به کار می‌رود.
مزایای ملاس
- منبع ارزان و غنی از انرژی و مواد معدنی.
- تأمین‌کننده ویتامین‌ها و آنتی‌اکسیدان‌ها.
- بهبود خوش‌خوراکی خوراک دام.
- کاربرد چندمنظوره در صنایع مختلف.
ملاحظات
- ملاس به دلیل ویسکوزیته بالا و حالت مایع، نگهداری و حمل و نقل دشوارتری نسبت به محصولات خشک دارد.
- مقدار استفاده از ملاس در جیره غذایی باید بر اساس نیاز و شرایط خاص تنظیم شود.
2- تفاله چغندر قند یکی از محصولات فرعی صنعت فرآوری چغندر قند است که پس از استخراج شکر از چغندر باقی می‌ماند. این ماده، به دلیل دارا بودن ارزش تغذیه‌ای بالا، در صنایع مختلفی مانند دامپروری، کشاورزی و حتی صنعت کاغذسازی کاربرد دارد. در ادامه، اطلاعات بیشتری درباره تفاله چغندر قند ارائه می‌شود.
ترکیبات و ارزش تغذیه‌ای
- ترکیبات اصلی:
- حدود 8–12% پروتئین خام.
- غنی از فیبر خام (15–25%).
- کربوهیدرات‌های غیرقابل تخمیر (پکتین).
- مقادیر کم چربی و مواد معدنی مانند کلسیم و پتاسیم.
- ویژگی‌ها:
- رطوبت بالا در حالت تازه.
- قابلیت نگهداری به صورت خشک، سیلاژ یا مخلوط با مواد خوراکی دیگر.
انواع تفاله چغندر قند
- تفاله تازه:
- شامل مقدار زیادی آب (حدود 80%) و برای تغذیه دام بلافاصله پس از تولید مناسب است.
- تفاله خشک‌شده:
- با خشک‌کردن تفاله، ماندگاری افزایش می‌یابد و حمل و نقل آسان‌تر می‌شود.
- تفاله غنی‌شده:
- تفاله‌ای که با افزودنی‌هایی مانند ملاس یا اوره غنی شده باشد تا ارزش تغذیه‌ای آن بیشتر شود.
کاربردهای تفاله چغندر قند
1. خوراک دام
- منبع انرژی و فیبر برای نشخوارکنندگان مانند گاو، گوسفند و بز.
- بهبود فرآیند هضم و سلامت دستگاه گوارش.
- افزایش خوش‌خوراکی جیره دام.
2. تولید سیلاژ
- تفاله چغندر با افزودن ملاس یا مواد تخمیری به سیلاژ تبدیل می‌شود که ماندگاری بالایی دارد.
3. کشاورزی
- به‌عنوان کود ارگانیک برای تقویت خاک و افزایش حاصلخیزی استفاده می‌شود.
4. صنایع دیگر
- در تولید کاغذ و سایر محصولات غیرخوراکی به‌عنوان ماده اولیه استفاده می‌شود.
مزایای تفاله چغندر قند
- منبع فیبر ارزان قیمت:
- جایگزین مناسبی برای سایر منابع فیبری گران‌قیمت در جیره دام است.
- تأثیر مثبت بر هضم:
- فیبر موجود در تفاله باعث بهبود فرآیند تخمیر در شکمبه دام می‌شود.
- کاهش هزینه تغذیه دام:
- به‌دلیل ارزان بودن، هزینه نهایی تولید محصولات دامی را کاهش می‌دهد.
معایب و محدودیت‌ها
- رطوبت بالا در حالت تازه:
- ماندگاری تفاله تازه پایین است و ممکن است به‌سرعت فاسد شود.
- نیاز به حمل و نقل و نگهداری مناسب:
- تفاله خشک‌شده یا سیلاژ برای مناطقی که دسترسی به تفاله تازه ندارند، گزینه مناسبی است.
روش‌های نگهداری تفاله چغندر قند
- خشک کردن:
- کاهش رطوبت برای افزایش ماندگاری و جلوگیری از فساد.
- سیلاژ کردن:
- تخمیر در محیط بی‌هوازی برای نگهداری طولانی‌مدت.
- منجمد کردن:
- در برخی موارد، تفاله به‌صورت منجمد برای مصرف‌های خاص نگهداری می‌شود.
3- رسوبات آهکی یا گل آهکی یکی از محصولات جانبی فرآیند تولید قند از نیشکر و چغندر قند است. این رسوبات عمدتاً از کربنات کلسیم و مواد آلی تشکیل شده‌اند که طی فرآیند تصفیه شربت خام در کارخانه‌های قند تولید می‌شوند. در ادامه توضیحاتی درباره نحوه تشکیل، ترکیب و کاربردهای این رسوبات ارائه شده است:
نحوه تشکیل رسوبات آهکی در فرآیند تولید قند
- مرحله افزودن آهک:
- در فرآیند تصفیه شربت خام (چغندر قند یا نیشکر)، آهک به شربت اضافه می‌شود تا اسیدهای آلی و ناخالصی‌ها را خنثی کرده و رسوب دهد.
- این کار باعث تشکیل کلسیم‌کربنات (CaCO₃) می‌شود که به همراه ناخالصی‌ها ته‌نشین می‌گردد.
- فیلتراسیون و جداسازی:
- پس از تشکیل رسوب، شربت تصفیه‌شده از طریق فیلتر از این مواد جدا می‌شود.
- مواد باقی‌مانده به‌عنوان گل آهکی یا رسوبات آهکی شناخته می‌شوند.
ترکیبات رسوبات آهکی
- کربنات کلسیم (CaCO₃): بخش عمده رسوبات.
- مواد آلی: شامل بقایای گیاهی و ناخالصی‌های آلی موجود در شربت خام.
- فلزات سنگین: مقادیر کمی از عناصر مانند آهن، منگنز و روی.
- آب: بسته به روش جداسازی و نگهداری، ممکن است درصدی از رطوبت باقی بماند.
ویژگی‌های رسوبات آهکی
- رنگ: عمدتاً سفید مایل به خاکستری یا قهوه‌ای روشن.
- بافت: دانه‌ای یا پودری.
- pH: قلیایی (معمولاً بین 7 تا 8.5).
- ارزان و در دسترس: به دلیل حجم زیاد تولید در کارخانه‌های قند.
کاربردهای رسوبات آهکی
1. کشاورزی
- اصلاح خاک:
- به‌عنوان ماده‌ای برای تنظیم اسیدیته خاک‌های اسیدی.
- افزایش حاصلخیزی خاک به دلیل وجود کلسیم و مواد معدنی.
- تغذیه گیاه:
- کلسیم موجود در رسوبات به‌عنوان ماده مغذی برای گیاهان مفید است.
2. صنعت ساختمانی
- تولید آجر و مصالح ساختمانی:
- به‌عنوان ماده افزودنی در تولید آجر و سیمان استفاده می‌شود.
3. محیط زیست
- جذب آلاینده‌ها:
- در تصفیه پساب‌های صنعتی برای جذب مواد آلاینده و فلزات سنگین.
- کنترل فرسایش:
- استفاده در تثبیت خاک و کاهش فرسایش در پروژه‌های عمرانی.
4. صنعت کاغذسازی
- پرکننده:
- کربنات کلسیم موجود در رسوبات برای تولید کاغذ به‌عنوان پرکننده استفاده می‌شود.
5. خوراک دام:
- در برخی موارد، پس از تصفیه و بررسی، به‌عنوان منبع کلسیم در جیره غذایی دام مورد استفاده قرار می‌گیرد.
مزایای استفاده از رسوبات آهکی
- اقتصادی بودن: محصولی جانبی و ارزان‌قیمت است.
- منبع کلسیم: برای کشاورزی و تغذیه گیاهان و دام مفید است.
- قابلیت بازیافت: استفاده از این رسوبات باعث کاهش ضایعات و بهبود پایداری محیط‌زیست می‌شود.
محدودیت‌ها و معایب
- حجم زیاد: تولید انبوه آن نیازمند فضای زیادی برای نگهداری است.
- مواد آلی و ناخالصی‌ها:
- ممکن است برخی ناخالصی‌ها محدودیت‌هایی برای استفاده در صنایع خاص ایجاد کنند.
- حمل‌ونقل: وزن و حجم زیاد ممکن است حمل‌ونقل را دشوار کند.
بدون نظرات